કુલપતિઓની નિયુક્તિનો વિવાદ

ભારતીય બંધારણમાં સંઘીય શાસન વ્યવસ્થામાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોની સત્તાઓ અને અધિકારો અંગે સ્પષ્ટ જોગવાઇઓ છે, પણ વક્રતા એ છે કે, આઝાદીના સાત દાયકા બાદ પણ આ મુદ્દે નારાજગી અને મતમતાંતર સપાટીએ આવતાં રહે છે.  આ વખતે મુદ્દો યુનિવર્સિટીઓમાં કુલપતિઓની નિયુક્તિ ચર્ચાની  એરણ પર છે. સામાન્ય રીતે કેન્દ્રમાં વિપક્ષમાં રહેલા રાજકીય પક્ષો દ્વારા શાસિત રાજ્ય સરકારોને નાના-મોટા મુદ્દે વાંધા આવતા હોય છે, પણ કુલપતિઓની નિયુક્તિઓના મામલે તો સત્તાધારી એનડીએના ઘટક પક્ષો દ્વારા શાસિત રાજ્ય સરકારોએ પણ વાંધો ઉઠાવ્યો છે.  બન્યું એવું છે કે, કુલપતિઓની નિયુક્તિ અંગે ઘણી રાજ્ય સરકારો અને રાજ્યપાલો વચ્ચે અગાઉથી ચાલતા ખટરાગમાં હવે નવું પ્રકરણ ઉમેરાયું છે. યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશન (યુજીસી)એ આ નિયુક્તિ અંગે નવો મુસદ્દો તૈયાર કર્યો છે તેના પર વિવાદ જાગ્યો  છે. કુલપતિઓની પસંદગી અને તેમની નિયુક્તિની પ્રક્રિયા અંગેના મુસદ્દાને તૈયાર કરતી વેળાએ રાજ્ય સરકારોને વિશ્વાસમાં લેવાઇ ન હોવાની લાગણી વ્યક્ત થઇ રહી છે. જો કે, કેન્દ્રના શિક્ષણમંત્રીએ નવા નિયમો અગાઉની નિયુક્તિની તમામ પ્રક્રિયાને અનુરૂપ હોવાનો બચાવ કર્યો છે. હાલત એવી થઇ છે કે, વિપક્ષ શાસિત રાજ્ય સરકારો ઉપરાંત એનડીએના ઘટક પક્ષો દ્વારા શાસિત રાજ્ય સરકારોએ સવાલ ઉઠાવ્યા છે.  સત્તાધારી જોડાણના સભ્ય પક્ષોનું કહેવું એ થાય છે કે, આવા નિયમોથી રાજ્ય સરકારોના અધિકારોનો લોપ થશે. આનાથી બંધારણના સંઘીય સિદ્ધાંતોનું ઉલ્લંઘન થશે, પરિણામે રાજ્ય સરકારોનો ઉત્સાહ નબળો   પડશે. તામિલનાડુએ તો આ પ્રક્રિયાને પરત લેવાની માગણી પણ કરી  નાખી છે. આ મુદ્દે વિવાદ વધી રહ્યો છે, તેની વચ્ચે અમુક રાજ્ય સરકારોએ તો કુલાધિપતિપદેથી રાજ્યપાલોને દૂર રાખવાના ઠરાવ સુદ્ધાં કરી નાખ્યા છે. આમ તો પરંપરા એ રહી છે કે, રાજ્ય સરકારોની ભલામણ મુજબ કુલાધિપતિ એટલે કે, રાજ્યપાલો કુલપતિઓની નિયુક્તિ કરતા હોય છે, પણ હવે રાજ્યપાલો પોતાની મુનસફી મુજબ આ નિયુક્તિ કરવા લાગ્યા હોવાની છાપ સામે આવતાં વિવાદ ઊભા થતા રહે છે. નિયુક્તિની નવી પ્રક્રિયાના મુસદ્દામાં કુલપતિઓની પસંદગીમાં દસ વર્ષના શિક્ષણના અનુભવની જોગવાઇ હટાવાઇ છે. આને લીધે બિનશૈક્ષણિક વર્ગમાંથી કુલપતિઓની પસંદગી થઇ શકશે. આનાથી શિક્ષણની ગુણવત્તા પર અસર પડી શકે છે. આમ તો આ મુસદ્દાને આખરી ઓપ અપાવાનો બાકી છે. કેન્દ્ર સરકાર ભલામણો અને વાંધા બન્નેને ધ્યાને લઇને અંતિમ માળખું તૈયાર કરશે. આશા રાખવી રહી કે, રાજ્યોની લાગણી અને શિક્ષણનાં હિત બન્ને બાબતો આ અંતિમ વિમર્શમાં ધ્યાને લેવાશે.